HET LEREN VAN EEN TEKST
Tips om tekst te lerenPosted by Oberon I van Mechelen Sat, December 17, 2016 13:48:34HET LEREN VAN EEN TEKST
Een van de kwellende problemen van elke toneelspeler is het leren van de tekst.
Veel goede toneelspeler zien daar tegen op en stellen het
leren zo lang mogelijk uit, vertrouwend op het geduld van de regisseur.
Voor de regisseur is deze fase een kwelling. Hij kan
gedurende vele repetities niet veel beginnen. Hij zit machteloos te wachten tot
de spelers eindelijk hun rol kennen. Van verfijning, nuancering, aanbrengen van
ritmen kan in deze fase van het repetitieverloop geen sprake zijn.
Zelfs als 90% van de spelers hun tekst kennen zal de overige
10% zo remmend op het repetitieproces werken dat niet alleen de regisseur
ontmoedigd raakt maar dat er ook spanningen binnen de spelersgroep gaan
optreden.
Dit deel van de voorbereidingen is zeer ontmoedigend en vaak
een kwelling die wel eens tot uitbarstingen aanleiding geeft. De spelers voelen
zich gauw beledigd, ze doen toch hun best, " hebben nog wel wat anders te
doen", "moeten het van de repetities hebben". (maar hebben geen
tijd op te repeteren)
Deze volkomen foute verdediging wordt heel duidelijk als je
toneelspelen als groepsgebeuren vergelijkt met musiceren als groepsgebeuren. In
een amateurorkest zal niemand er aan denken om zijn partij op de repetities in
te oefenen. Daar zou eenvoudig geen tijd voor zijn met dertig tot vijftig
verschillende partijen. Elke amateuristische muziekbeoefenaar studeert thuis
zijn partij in, en de repetities dienen om het samenspel, een groepsklank,
samen te stellen op aanwijzing van de dirigent, die zich bemoeit met klank, melodie,
ritme en tempo. Als je de praktijk van de amateurmuzikanten vergelijkt met de
wijze waarop de gemiddelde amateuracteur te werk gaat, dan kan de muziek alleen
maar een stimulerend voorbeeld zijn.
Het heeft geen zin alleen maar een vermanende vinger op te
steken. Hierna probeer ik een paar praktische tips aan te reiken die in de
praktijk hun nut hebben bewezen.
Het is mij in mijn praktijk als regisseur opgevallen dat spelers weinig initiatief ontplooien om zich af te vragen wat er precies in een scène gebeurt en welk de situaties zijn waarin ze precies terecht komen. Zij blijven kleven aan op hun eigen tekst en luisteren nauwelijks naar hun tegenspeler, omdat ze hun eigen zin al voorbereidend lezen. Zo blijft de situatie binnen de scène verborgen achter het voorbereidend lezen van de eigen tekst.
De basis om een tekst te leren bestaat er in de tekst in afzonderlijke scènes onder te verdelen. Indien u daar problemen mee hebt is de regisseur en de dramaturg de aangewezen persoon om u daarin bij te staan.
Het is een goed hulpmiddelen om u af te vragen wat u
eigenlijk in de scène doet en in welke situatie u terecht komt. Als men dan al
eens niet meer uit zijn woorden kan komen heeft men de vaste ondergrond van het
onderliggend weefsel als achtergrond en hulp.
Dan is het niet zo erg om eens een steek te laten vallen, u
pakt gewoon in uw eigen woorden op en rolt moeiteloos in de woorden van de
toneelschrijver terug.
Meestal gaan spelers - als ze leren - krampachtig leren.
Bijna met de vingers in de oren. Deze hersenkramp is even schadelijk voor het
leerproces als kuitkramp bij voetballers.
Beter is, een niet al te grote passage (scène) als
leerobject te nemen. Die enige malen door te nemen, en dan iets totaal anders
te gaan doen, in een boek bladeren, stof afnemen...
Het is uit de psychologie bekend dat zulke
taakonderbrekingen het leerproces bevorderen, alsof het geheugen de tijd krijgt
om alles netjes te ordenen en op te slaan, in plaats van overdonderd te worden
door steeds nieuwe informatie. Geef uw geheugen dus de tijd het geleerde op te
bergen.
Een andere hulpmiddel om goed tekst te leren is de
luistermethode. Probeer op de repetities steeds goed naar uw medespeler te
luisteren. Wat ze zeggen en hoe ze het zeggen.
Een tekst van een toneelschrijver is een geheel. Bij het
traditionele tekst leren beperkt u zich tot de zinnen van uw eigen rol en
besteedt veel minder aandacht aan wat er tegen u gezegd wordt. Daarmee rukt u
uw eigen zinnen uit het verband. U splitst het zinvolle geheel van de auteur in
overdreven aandacht van uw eigen tekst en onverschilligheid voor de teksten van
de anderen. Daarmee valt u zelf buiten de zin van de scène en wordt het leren
veel moeilijker.
Ervaren acteurs kennen dit voor de hand liggend gevaar en
vermijden het door nooit uit het boekje te leren, maar uit een overgeschreven
tekst, waarbij de tekst van de andere acteurs is weggelaten met uitzondering
van de vier laatste woorden waarop ze moeten invallen.
Het zo overschrijven van de tekst dwingt u van elke
lettergreep, elk letterteken bewust te worden en komt ook ten goede aan uw
opvolging van de leestekens.
Het niet invullen van de tekst van de tegenspeler dwingt u
om te luisteren naar wat hij zegt. U leest uw repetities niet mee, u bereidt uw
eigen tekst niet voor terwijl de anderen spelen, maar luistert scherp tot de
laatste vier woorden van uw tegenspeler komen, het zogezegd wachtwoord of groen
licht voor uw eigen tekst.
Uw alertheid in het spel zal er door toenemen en een
natuurlijk spel bevorderen.
Wat ik hierboven beschrijf zijn slechts tips en hulpmiddeltjes, geen dogma's.
Nog veel plezier met de schitterende teksten die u nu probleemloos gaat debiteren.
Uw dienaar;
Oberon I van Mechelen
- Comments(0)//goedomweten.amateurtoneel.be/#post12
